علت پوکی استخوان و راههای پیشگیری از آن
علت پوکی استخوان و راههای پیشگیری از آن
یکی از اصطلاحات پزشکی که این روزها بسیار شنیده می‌شود، پوکی استخوان است. این عارضه با شیوع گسترده، حتی در مواردی افراد نه چندان مسن را نیز درگیر عوارض خود می‌کند. پوکی استخوان یا استئوپروز (Osteoporosis)، همانطور که از نامش پیداست، به معنی کم شدن تراکم استخوان است که بدنبال آن قدرت و استحکام استخوان کم شده و تحت این شرایط استخوان در معرض آسیب و شکستگی قرار می‌گیرد.
پوکی استخوان معمولاٌ بتدریج پیشرفت می‌کند و در ابتدا، هیچ علامتی از خود بروز نمی‌دهد تا وقتی که شکستگی ایجاد شود. پوکی استخوان یا استئوپروز می‌تواند در هر استخوانی از بدن ایجاد شود ولی معمولاً شکستگی ناشی از آن، دراستخوان‌های ستون مهره‌ها، لگن و ران بیشتر دیده می‌شود.
چه کسانی بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند؟
اغلب افراد در سنین بالا به پوکی استخوان دچار خواهند شد، ولی در زنان پوکی استخوان حتی ممکن است قبل از سن یائسگی آغاز شود؛ با این وجود، شکستگی‌های ناشی از آن در سنین بالاتر ایجاد می‌گردد. بیشترین افرادی که در معرض شکستگی ناشی از پوکی استخوان قرار می‌گیرند، زنان یائسه هستند؛ زیرا در این دوران سطح استروژن به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
شکستگی‌های لگن وخیم‌ترین عارضه استئوپروز یا پوکی استخوان است که سه چهارم شکستگی‌های لگنی در زنان رخ می‌دهد. اگر سنجش تراکم مواد معدنی استخوان را معیار قرار دهیم، تعداد قابل توجهی از زنان بویژه در دوران یائسگی، دچار کاهش توده استخوانی در گردن و استخوان ران می‌باشند.
علت پوکی استخوان
دلایلی که می‌تواند ریسک ابتلا به پوکی استخوان را بالا ببرد عبارتند از:
- افزایش سن
- عوامل ژنتیکی
- استعمال دخانیات و الکل
- نداشتن تحرک بدنی (ورزش) مناسب و کافی
- کمبود مواد معدنی مانند کلسیم، پروتئین و ویتامین دی
- بیماری‌هایی مانند پرکاری تیروئید، کم‌کاری غدد جنسی، آرتریت روماتوئید، بیماری کوشینگ، دیابت و …
- مصرف برخی داروها مثل کورتن، لووتیروکسین، فورزماید، هپارین، فنیتوئین و … به مدت طولانی
لازم به ذکر است، در رژیم‌های غذایی نامناسبی که با رعایت آنها فرد دچار کمبود مواد معدنی خواهد شد، بدن این کمبودها را از بافت‌های استخوانی تأمین می‌کند و این روند، در طول زمان باعث فقر استخوان‌ها و در نتیجه پوکی استخوان می‌گردد.
توجه : طبق تحقیقات جدید، مصرف کافئین تأثیر چندانی در استئوپروز نخواهد داشت.
علائم پوکی استخوان
برخلاف بسیاری از بیماری‌های مزمن، پوکی استخوان جز در موارد حاد که فرد را با شکستگی مواجه می‌کند، علامتی ندارد؛ به همین دلیل استئوپروز را بیماری خاموش نیز می‌نامند. بیشترین شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان به ترتیب در ستون مهره‌ها، استخوان رادیوس و لگن رخ می‌دهد. شکستگی‌های لگن وخیم‌ترین عارضه استئوپروز بوده و حتی در برخی از موارد، می‌توانند سبب مرگ بیمار شوند.
شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان اغلب به دلیل حوادث بسیار معمولی ایجاد می‌شوند که افراد سالم به هیچ وجه در آن موقعیتها دچار شکستگی نخواهند شد. به عنوان مثال می‌توان به شکستگی‌های مهره‌ای اشاره نمود که در بسیاری از آنها با یک فشار مختصر مانند بلند کردن یک جسم، عطسه کردن و خم شدن رخ می‌دهند.
تشخیص
پیدا کردن علت پوکی استخوان کار دشواری نیست. معمولاً تست سنجش پوکی استوان در خانوم‌هایی که در سن یائسگی به سر می‌برند یا در مواردی که عامل زمینه‌ای برای پوکی استخوان تشخیص داده شود، انجام خواهد شد. تشخیص استئوپروز، معمولاً با تست سنجش تراکم استخوان انجام می‌شود و مهمولاً در سنین بالا مسجل می‌شود. سنجش تراکم استخوان معمولاً در سنین بالا یا در پی یک شکستگی حاد توسط پزشک متخصص درخواست می‌گردد.
عکس‌های رادیوگرافی شاخص خوبی برای تشخیص پوکی استخوان نخواهند بود؛ زیرا نفوذ کم یا بیش از حد اشعه در فیلم عکاسی، روی کیفیت آن تأثیر می‌گذارد و تشخیص را مختل می‌کند. بهترین راه تشخیص استئوپروز، براساس سنجش تراکم مواد معدنی استخوان می‌باشد.
درمان پوکی استخوان
عوامل موثر در پوکی استخوان و روش های پیشگیری : درمان پوکی استخوان به معنای توقف از دست دادن استخوان و بازسازی استخوان برای جلوگیری از شکستگی است. انتخاب های سبک زندگی سالم مانند رژیم غذایی مناسب، ورزش و داروها می تواند به جلوگیری از تحلیل بیشتر استخوان و کاهش خطر شکستگی کمک کند. کلسیم مورد نیاز خود را می‌توانید، علاوه بر محصولات لبنی، از سبزیجات سبز، بروکلی و لوبیا و همچنین از مکمل‌ها و غذاهایی که به آنها کلسیم اضافه شده است، مثل برخی از انواع غلات صبحانه و آب پرتقال، به دست آورید.
اما اگر تراکم استخوانی زیادی از دست داده باشید، ممکن است تغییر سبک زندگی کافی نباشد. همچنین چندین دارو وجود دارد که باید در مورد آنها فکر کنید. برخی از آنها از دست دادن استخوان شما را کند می کنند و برخی دیگر می توانند به بازسازی استخوان کمک کنند. با پزشک خود صحبت کنید تا ببینید آیا داروها ممکن است برای درمان پوکی استخوان شما موثر باشند یا خیر. بیشترین داروهای پوکی استخوان، که هم برای زنان و هم برای مردانی که در معرض خطر بالای شکستگی‌ها قرار دارند، تجویز می‌شوند بیس‌فسفات‌ها هستند که نمونه‌هایی از آنها عبارتند از:
- ایباندرونات (بونیوا)
- آلندرونات (فوزاماکس)
- زولدرونیک اسید (رکلاست)
- رزیدرونات (آکتونل، آتلویا )