پیچ خوردگی مچ پا؛ عوامل آسیب ، پیشگیری و درمان آن

پیچ‌خوردگی مچ پا
پیچ‌خوردگی مچ پا یکی از شایع‌ترین آسیب‌ها است. و ۴۵ درصد از کل آسیب‌های ورزشی را شامل می‌شود. در این میان بسکتبالیست‌ها مستعدترین گروه در بروز این نوع آسیب هستند.

چه افرادی ریسک بالاتری برای پیچ‌خوردگی مچ پا دارند؟

ورزشکاران جوان‌تر
افراد نظامی
هر فردی که طی فعالیت‌های ورزشی، دویدن‌های مکرر و تغییر جهت‌های سریع و پرش دارد.
افراد با اضافه وزن

پیچ‌خوردگی مچ پا چیست؟
درحالتی که طی یک آسیب، حرکت مچ بیشتر از دامنه‌ی حرکتی معمول آن باشد، پیچ‌خوردگی مچ پا رخ می‌دهد. در این حالت لیگامنت‌های مچ پا بیش از حد کشیده شده یا پاره می‌شوند. لیگامنت بافت طناب مانندی است که به مفصل متصل شده و سبب استحکام مفصل می‌شود.

لیگامنت‌های مچ‌پا ، ساق پا، مچ و کف پا را به هم متصل می‌کنند. در دو طرف مفصل مچ پا، دو اتصال لیگامانی داریم که میزان آسیب لیگامنت خارجی مچ پا بسیار شایع‌تر از لیگامنت داخلی است.

درجه‌بندی نوع آسیب:

گرید ۱: (خفیف)کشیدگی بیش از حد لیگامنت
گرید ۲: (متوسط) کشیدگی بیش از حد لیگامنت و یا پارگی ناقص
گرید ۳: (شدید) پارگی کامل لیگامنت

طول دوره درمان
درمان و ترمیم یک پیچ‌خوردگی مچ پا معمولاً دو هفته تا دو ماه طول می‌کشد. البته بعد از گذشت چند هفته از آسیب، فرد احساس بهتری خواهد داشت. تا آنجا که بعد از گذشت یک ماه به یک قدرت نسبی دست می‌یابد. اما در پیچ‌خوردگی‌های شدید دوره درمان طولانی‌تر شده و نُه ماه تا یک سال به طول می‌انجامد.

علایم بعد از آسیب

درد
تورم
عدم توانایی در راه رفتن یا ایستادن روی پای آسیب ‌دیده
درد تیرکشنده
خشکی مفصل
ضعف
احساس بی‌ثباتی و عدم تعادل در مچ پا

عموما در پیچ خوردگی‌های مچ پا فرد در سمت لیگامنت آسیب‌دیده احساس درد می‌کند و غالباً بلافاصله پس از آسیب مچ پا، تورم شروع شده و رفته رفته افزایش پیدا می‌کند. احتمال وجود کبودی در مچ پا نیز وجود دارد. معمولاً مچ پا در این حالت نسبت به لمس حساس بوده و با هر حرکتی دردناک می‌شود. در بیشتر پیچ‌خوردگی‌های شدید ممکن است فرد صدایی از پارگی شنیده باشد یا احساس کند بافتی در مچ پا پاره شده است.

تشخیص
در قدم اول فیزیوتراپیست با انجام معاینات، وضعیت مچ پا را بررسی کرده و در ادامه با اطلاع از تاریخچه و نحوه آسیب فرد نوع آسیب مچ پا را تشخیص می‌دهد. در تکمیل روند تشخیص در صورت نیاز می‌توان از عکس‌های رادیوگرافی و MRI جهت بررسی وضعیت لیگامنت و استخوان‌ها استفاده کرد تا اگر همراه با آسیب ، شکستگی‌‌ای ایجاد شده باشد، قابل تشخیص باشد.

اقدامات پس از آسیب به ترتیب اهمیت:
این اقدامات سبب افزایش سرعت بهبود فرد و کاهش درد می‌شود.

از هر حرکتی که درد ایجاد کند امتناع کنید و به اندام مربوطه استراحت دهید.
استفاده از آیس‌پک یا کیسه یخ روی موضع به مدت ۱۰ دقیقه که باید هر ۲ تا ۳ ساعت تکرار کنید.
مراجعه به پزشک ارتوپد و متخصص فیزیوتراپی
استفاده از عصا جهت ایجاد یک ساپورت و کاهش درد
استفاده از آتل یا باند کشی به هدف ایجاد ساپورت برای مفصل و جلوگیری از ورم

بهتر است در حد توان (در شرایطی که درد بیشتر نشود)، روی پای آسیب دیده راه بروید. این اقدام باعث می‌شود از پیشرفت درد و ورم جلوگیری شود.

فیزیوتراپی در درمان پیچ‌خوردگی مچ پا

فیزیوتراپیست مهم‌ترین نقش را در درمان پیچ‌خوردگی مچ پا ایفا می‌‌کند. فیزیوتراپیست به اهداف متفاوت، یک پروتکل درمانی را برای فرد آسیب دیده تنظیم می‌کند و در هر مرحله اقدامات ویژه‌ای انجام می‌دهد تا زمانی که فرد به بهبودی کامل دست یابد. این اقدامات شامل موارد زیر است:

کاهش درد و ورم
فیزیوتراپیست با استفاده از آیس و جریان های الکترومغناطیس شامل اولتراسوند، لیزر پرتوان، تحریکات الکتریکی و بانداژهای مخصوص در مراحل اولیه آسیب، درد و ورم را کنترل می‌کند. که تمامی این موارد از طریق بهبود سیستم گردش خونی و تقویت کلاژن‌سازی در بافت ، سبب افزایش سرعت ترمیم لیگامنت آسیب دیده می‌شود.

بهبود دامنه حرکتی مفصل
بازگشت به دامنه حرکتی کامل مستلزم انجام تمرینات تخصصی ، تکنیک ها و درمان های دستی توسط فیزیوتراپیست می باشد تا با مهارت و تخصص خود بدون آسیب به بافت‌های اطراف مفصل و همچنین کنترل آسیب لیگامنت مربوطه، بتواند یک حرکت نرمال و کامل را برای مفصل ایجاد کند. که البته با توجه به دوره ترمیم لیگامنت ، دستیابی به این هدف مستلزم صرف زمان و توجه بیمار است.

بهبود انعطاف پذیری
در پیچ‌خوردگی مچ پا علاوه بر آسیب لیگامنت، احتمال این مسئله نیز وجود دارد که دیگر بافت‌های نرم اطراف مفصل شامل تاندون‌های متصل به مچ پا و عضلات پوشش دهنده ساق و مچ نیز آسیب دیده باشند که به دنبال آن انعطاف مفصل را کاهش می دهند. در این شرایط فیزیوتراپیست میتواند با استفاده از متدهای مختلف همچون درای نیدلینگ و لیزر پرتوان و تکار تراپی کارکرد عضله را بهبود بخشد و با کمک به ترمیم بافت انعطاف پذیری مفصل را افزایش دهد.

بهبود قدرت و بهبود تحمل مفصل
بعد از آسیب به دنبال ضعف و بی‌ثباتی ایجاد شده در مفصل فرد قادر به وزن‌اندازی کامل روی پای خود نیست. در این مرحله که درد و ورم کنترل شده و دامنه حرکتی مفصل نیز کامل شده است، فیزیوتراپیست با کمک ورزش‌های تقویتی با استفاده از تراباند و وزنه به بازتوانی قدرت مچ پا کمک می‌کند. و در ادامه با استفاده از تردمیل و دوچرخه ثابت و آموزش تمرین‌های راه رفتن میزان تحمل مفصل را بالا برده تا فرد به تدریج به راه رفتن نرمال خود برگردد.
انتخاب تمرین‌ها نیاز به مهارت و دقت دارد تا فرد در یک شرایط ایمن و بی‌خطر به شرایط عادی برگردد.

بهبود تعادل و بازگشت سرعت عمل
در ورزشکارانی که به علت آسیب از ادامه ورزش بازمانده اند، هدف نهایی بازگشت به تعادل و سرعت عمل در انجام فعالیت های ورزشی است . در این مرحله نیز فیزیوتراپیست از طریق برنامه هایی که به این هدف طراحی کرده است و با استفاده از صفحه تعادلی، سوییس بال و ترامپولین و ... تمرین های تعادلی و پولیومتریک را طراحی میکند که شامل تمرین های پرشی و دویدن می باشد تا سرعت و تعادل فرد را برای بازگشت به ورزش فراهم کند.

آیا پیچ‌خوردگی مچ پا به جراحی نیاز دارد؟
از آنجا که فرصت و امکانات برای ترمیم لیگامنت از طریق درمان‌های غیر‌جراحی وجود دارد، جراحی مچ پا در این مورد خیلی شایع نیست. اما در مواردی که لیگامنت به طور کامل پاره شده باشد به جراحی نیاز است. که پس از جراحی نیز طی دوره ریکاوری فرد باید طی چندین هفته تحت نظر فیزیوتراپیست باشد تا شرایط را برای ترمیم بافت جراحی شده و بازتوانی مفصل و مهم‌تر از همه توانایی راه رفتن و تعادل فرد را فراهم کند.

آیا می توان از آسیب مجدد جلوگیری کرد؟
در فیزیوتراپی به کمک پروتکل‌های تخصصی درمانی و ورزش‌های تخصصی مچ پا، این مهم تا حد زیادی فراهم می‌شود. اما در صورتی‌که فرد یک بار تجربه پیچ‌خوردگی مچ پا را داشته‌است و دوره درمان و ترمیم را کامل طی نکرده باشد ،زودتر از زمان توصیه شده به فعالیت بازگردد و درد همچنان در مچ پا باقی مانده باشد، ریسک آسیب مجدد بالاتر می رود.

احتمال پیچ‌خوردگی مچ پا در چه حالت‌هایی بیشتر است؟