نقش لبنیات در التهابات بدن
نقش لبنیات در التهابات بدن
در سال‌های اخیر، بحث بر سر اینکه آیا لبنیات باعث افزایش التهاب در بدن می‌شود یا نه، داغ شده است. برخی رژیم‌های معروف مانند Whole30 یا Paleo توصیه به حذف لبنیات می‌کنند به این ادعا که لبنیات می‌تواند منجر به بروز التهاب و تشدید بیماری‌های مزمن شود. اما آیا این ادعا از نظر علمی درست است؟ در این مقاله به بررسی مطالعات علمی درباره اثر لبنیات بر التهاب می‌پردازیم.
التهاب چیست و چرا مهم است؟
التهاب پاسخ طبیعی سیستم ایمنی بدن به آسیب یا عفونت است. التهاب حاد برای ترمیم بافت‌ها مفید است، اما التهاب مزمن (کم‌درجه و پایدار) می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌هایی مانند:
• دیابت نوع ۲
• بیماری‌های قلبی-عروقی
• چاقی
• سندرم متابولیک
• سرطان
• بیماری‌های خودایمنی (مانند آرتریت روماتوئید)
لبنیات و التهاب: بررسی شواهد علمی
۱. مطالعات جمعیت‌شناسی و مداخله‌ای چه می‌گویند؟
مرور سیستماتیک و متاآنالیزها (سطح بالای شواهد علمی) نشان داده‌اند:
• مطالعه منتشر شده در Critical Reviews in Food Science and Nutrition (2017):
مصرف لبنیات در اغلب افراد سالم یا حتی بیماران مبتلا به اختلالات متابولیک، باعث افزایش مارکرهای التهابی نمی‌شود. بلکه در برخی موارد حتی کاهش CRP (C-reactive protein) دیده شده است.
• مطالعه‌ای در Journal of the American College of Nutrition (2019):
مصرف ماست و شیر کم‌چرب با کاهش مارکرهای التهابی مانند TNF-α و IL-6 همراه بوده است.
۲. لبنیات فرآوری‌شده در برابر لبنیات طبیعی
• لبنیات پرچرب فرآوری‌شده (مثل پنیرهای شور و پیتزایی، شیر طعم‌دار و …) ممکن است به دلیل افزایش سدیم، قند افزوده و چربی اشباع زیاد، اثر التهابی داشته باشند.
• در مقابل، لبنیات تخمیرشده مثل ماست و کفیر به دلیل وجود پروبیوتیک‌ها، ممکن است ضدالتهاب عمل کنند.
آیا همه افراد به یک شکل واکنش نشان می‌دهند؟
خیر. پاسخ به لبنیات می‌تواند فردی باشد:
• افراد دارای عدم تحمل لاکتوز ممکن است پس از مصرف شیر دچار نفخ، اسهال یا درد شکم شوند. این علائم گوارشی ممکن است منجر به التهاب خفیف در دستگاه گوارش شوند، اما این به معنی اثر التهابی ذاتی لبنیات نیست.
• در بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی خاص یا سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، حذف موقت لبنیات می‌تواند بخشی از رویکرد درمانی باشد.
• ژنتیک، میکروبیوم روده و سبک زندگی نیز در این پاسخ‌ها موثرند.
لبنیات و چاقی: آیا ارتباطی با التهاب دارد؟
برخی مطالعات نشان داده‌اند که در افراد دارای اضافه وزن، افزایش مصرف لبنیات (به‌ویژه لبنیات کم‌چرب و پروبیوتیک‌دار) می‌تواند:
• به کاهش چربی شکمی کمک کند
• مقاومت به انسولین را بهبود بخشد
• مارکرهای التهابی را کاهش دهد
این یعنی لبنیات می‌توانند بخشی از رژیم ضدالتهاب باشند، نه عامل آن.
نتیجه‌گیری نهایی
شواهد علمی کنونی نشان می‌دهند که:
• لبنیات به‌طور کلی التهاب‌زا نیستند
• برخی فرآورده‌های لبنی مانند ماست و کفیر حتی اثر ضدالتهابی دارند
• در افراد با شرایط خاص، حذف موقت لبنیات ممکن است مفید باشد، ولی در عموم افراد ضرورتی ندارد
• نوع لبنیات مصرفی، وضعیت سلامتی فرد، و فرآوری محصول، در پاسخ التهابی نقش تعیین‌کننده دارند
بنابراین به جای حذف کامل لبنیات، بهتر است به کیفیت، مقدار و نوع مصرف لبنیات توجه شود.