بیماری مزمن کلیه
بیماری مزمن کلیه
خلاصه مطلب:
- در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه، کم کاری کلیه به صورت دائمی و غیر قابل برگشت می باشد، بنابراین عملکرد کلیه ها به حالت طبیعی خود بر نخواهد گشت.
- با توجه به اینکه احتمال بدتر شدن عملکرد کلیه این بیماران را کماکان تهدید می کند باید با انجام اقداماتی از بدتر شدن بیماری مزمن کلیه جلوگیری کنیم.
- اگر دیابت دارید، قند خون خود را تحت نظارت پزشک هرچه سریعترکنترل نمایید. قند خون بالا باعث صدمه به بافت کلیه ها می شود.
- با مصرف دارو، فشار خون خود را هرچه سریعتر کنترل کنید. فشار خون به صورت میانگین بهتر است حداکثر ۱۳ به روی ۸ باشد.
- بعضی ازداروهای مسکن باعث صدمه به بافت کلیه شده و تا آنجا که ممکن است نبایند مصرف شوند: پروفن (مثل ژلوفن)، ناپروکسن، دیکلوفناک(مثلاً با نام تجاری آلفن ایکس)، مفنامیک اسید و ایندومتاسین.
- یکی از بهترین داروها برای کنترل درد در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه داروی استامینوفن می باشد که می تواند همراه با کدئین و یا کافئین مصرف شود.
- اگر اضافه وزن دارید وزن خود را کاهش دهید.
- نیازی به مصرف بیش از حد آب نمی باشد. مصرف بیش از حد آب باعث ترمیم بافت های صدمه دیده کلیه شما نخواهد شد.
- بیمارانی که دچار اسهال و کمی آب بدن می شوند می بایست داروهای زیر را به صورت موقت و تا زمان جبران کمبود آب بدن قطع نمایند: والزارتان (مثلا با نام تجاری والزاکور یا آدوان)، لوزارتان، کپتوپریل، انالاپریل، تلمیسارتان (با نام تجاری آربیکور).
- غذاها باید کم نمک باشند. مصرف سبزیجات مفید است. مصرف گوشت و حبوبات در حدی که دکتر تغذیه مشخص کرده باید باشد. قطع کردن گوشت توصیه نمی شود.
- توصیه می شود که مصرف نمک در رژیم غذایی به حداقل رسیده و بیماران غذاهای کم نمک استفاده نمایند.
شرح کامل مطلب
1. بیماری مزمن کلیه چیست؟
"بیماری مزمن کلیه" (CKD) زمانی است که کلیه ها آنطور که باید کار نمی کنند. هنگامی که کلیه ها به طور طبیعی کار می کنند، خون را فیلتر می کنند و مواد زائد و نمک و آب اضافی را حذف می کنند.
در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه، کلیه ها به آرامی و در طول ماه ها و سال ها توانایی تصفیه خون را از دست می دهند. با گذشت زمان، کلیه ها ممکن است به طور کامل از کار بیفتند. در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه، کم کاری کلیه به صورت دائمی و غیر قابل برگشت می باشد، بنابراین عملکرد کلیه ها به حالت طبیعی خود بر نخواهد گشت. با توجه به اینکه احتمال بدتر شدن عملکرد کلیه این بیماران را کماکان تهدید می کند باید با انجام اقداماتی از بدتر شدن بیماری مزمن کلیه جلوگیری کنیم.
2. علائم بیماری مزمن کلیه چیست؟
در ابتدا، بیماری مزمن کلیه هیچ علامتی ایجاد نمی کند و فقط اختلال کار کلیه در آزمایشات مشاهده میشود. بنابراین عدم وجود علائم، نشان دهنده سالم بودن کلیه ها نمی باشد. دراین بیماری زمانی بیمار دچار علائم میشود که اختلال عملکرد کلیه شدید شده باشد. علائمی که بیمار می تواند دچار آن شود شامل موارد زیر می باشد:
- پاها، مچ پاها یا ساق های شما دچار تورم شود. (پزشکان به این حالت "ادم" می گویند) لازم به ذکر است که وجود ورم در پاها الزاماً نشاندهنده نارسایی کلیوی نمی باشد و ممکن است علل دیگری همانند مصرف بعضی از داروها، دفع پروتئین در ادرار، یا نارسایی قلبی نیز داشته باشد.
- فشار خون شما ممکن است بالا رود.
- ممکن است احساس خستگی کنید.
- ممکن است دچار بی اشتهایی و یا حالت تهوع شوید.
توجه: لازم به ذکر است که بیماری مزمن کلیه حتی در مراحل بسیار شدید ایجاد درد در کلیه ها نمی کند.
3. آیا لازم است که به صورت مرتب آزمایش انجام دهم؟
بله.برای تشخیص میزان عملکرد کلیه و همچنین برای تشخیص به موقع عوارض بیماری مزمن کلیوی لازم است که به صورت منظم آزمایش انجام دهید که شامل آزمایش خون و ادرار است. همانگونه که گفته شد بیماری مزمن کلیوی و عوارض آن ممکن که هیچ علائمی نداشته باشند.
4. آیا کاری می توانم انجام دهم تا کلیه هایم بدتر نشوند؟
- بله. اگر مبتلا به بیماری مزمن کلیه هستید، می توانید از کلیه های خود محافظت کنید. انجام این اقدامات می تواند از بدتر شدن عملکرد کلیه ها جلوگیری کند و یا حداقل سرعت بدترشدن کم کاری کلیه را کاهش دهد و باعث شود کلیه ها دیرتر به صورت کامل از کار بیفتند. این اقدامات شامل موارد زیر می باشند:
● همه داروهای تجویز شده خود را هر روز مصرف کنید و از تمام دستورالعمل های پزشک خود برای نحوه مصرف آنها پیروی کنید.
● اگر دیابت دارید، قند خون خود را تحت نظارت پزشک هرچه سریعترکنترل نمایید. هرچه که میزان قند خون بالاتر باشد امکان اینکه کلیه ها بعداً زودتر از کار بیفتند بیشتر خواهد بود .
- با مصرف دارو فشار خون خود را هرچه سریعتر کنترل کنید. هرچه فشار خون بالاتر باشد احتمال صدمه به بافت کلیه ها بیشتر بوده و کلیه ها زودتر از کار خواهند افتاد.توصیه می شود که فشار خون بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه به صورت میانگین حداکثر ۱۳ به روی ۸ باشد. لازم است که بیماران به صورت منظم فشار خون خود را ترجیحا در منزل اندازه گیری نموده و یادداشت نمایند و موقع مراجعه به پزشک آن را ارائه دهند. در صورتی که فشار خون شما بالاتر از ۱۸ بود لازم است که هر چه سریعتر و به صورت اورژانسی به یک پزشک و یا درمانگاه مراجعه نمایید.
● رژیم غذایی خود را تغییر دهید. در مورد جزییات رزیم غذایی به مقاله رژیم غذایی در بیماران مزمن کلیه در همین سایت مراجعه نمایید.
● اگر سیگار می کشید، سیگار را ترک کنید.
● اگر اضافه وزن دارید وزن خود را کاهش دهید.
● از داروهایی که می توانند به کلیه ها آسیب برسانند و باعث بدتر شدن کار کلیه شوند اجتناب کنید.
یکی از داروهایی که بسیار به صورت رایج به عنوان داروهای ضد درد و مسکن استفاده می شود «داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی» یا «NSAIDs» است. " این داروها شامل ایبوپروفن (نام های تجاری نمونه: ژلوفن)، ناپروکسن، دیکلوفناک(مثلاً با نام تجاری آلفن ایکس)، مفنامیک اسید و ایندومتاسین است. داروهای دیگری نیز وجود دارد که افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه باید از آنها اجتناب کنند. قبل از شروع هر گونه دارو یا مکمل جدید، حتی آنهایی که می توانید بدون نسخه بخرید، با متخصص کلیه خود مشورت کنید. یکی از بهترین داروها برای کنترل درد در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه داروی استامینوفن می باشد که می تواند همراه با کدئین و یا کافئین مصرف شود.
5. آیا لازم است که آب را زیاد مصرف کنم؟
خیر، نیازی به مصرف بیش از حد آب نمی باشد. در حقیقت با توجه به کم کاری، کلیه ها نمی توانند آب اضافی را دفع نمایند، بنابراین مصرف بیش از حد آب می تواند باعث شود که آب در بدن شما تجمع پیدا کرده و ایجاد ورم نماید. مصرف بیش از حد آب باعث ترمیم قسمتهای صدمه دیده بافت کلیه شما نخواهد شد. لازم به ذکر است که کم آبی نیز برای کلیه ها مضر است. در صورتی که به هر علت - مثلاً ایجاد اسهال - بدن دچار کم آبی شد، بهتر است هر چه سریعتر با مصرف خوراکی مایعات و یا تزریق سرم آب از دست رفته از بدن را جبران نمود و گرنه این امر منجر به از کار افتادن کلیه ها خواهد شد.
توجه: بیمارانی که دچار اسهال و کمی آب بدن می شوند می بایست داروهای زیر را به صورت موقت و تا زمان جبران کمبود آب بدن قطع نمایند: والزارتان (مثلا با نام تجاری والزاکور یا آدوان)، لوزارتان، کپتوپریل، انالاپریل، تلمیسارتان (با نام تجاری آربیکور).
6. اگر کلیه های من به طور کامل از کار بیفتند چه اتفاقی می افتد؟
اگر کلیه‌های شما به طور کامل از کار بیفتند، لازم است که هر چه سریعتر تحت درمان با دیالیز قرار بگیرید. البته در اکثر بیماران دیالیز به صورت موقت کار تصفیه خون را به جای کلیه ها انجام می دهد و در صورت امکان بیمار میتواند تحت پیوند کلیه قرار گرفته و نیازی به انجام دیالیز نداشته باشد. لازم به ذکر است که دیالیز به جای کلیه ها کار تصفیه خون را انجام می دهد و نقشی در راه اندازی کار کلیه ها ندارد .
- دیالیز به دو روش انجام میشود.
همودیالیز: در این روش بیمار باید حدودا هفته‌ای دو تا سه بار و هر بار 4 ساعت به بیمارستان مراجعه نموده و تصفیه خون را توسط دستگاه همودیالیز انجام دهد.
دیالیز صفاقی: در این روش که به دیالیز شکمی یا دیالیز خانگی نیز مشهور است بیمار نیازی به مراجعه به بیمارستان ندارد و شخصا و به صورت مستقل و در منزل دیالیز را انجام می دهد.
7. کم کاری کلیه ها چه عوارضی ممکن است ایجاد نماید؟
کم کاری کلیه ها می تواند باعث ایجاد کم خونی، افزایش پتاسیم و فسفر خون، اسیدی شدن خون، تغییر در میزان کلسیم خون و تاثیر روی استخوان ها شود. پزشک با دیدن آزمایشات شما متوجه این عوارض شده و درمانهای لازم را انجام خواهد داد.البته موارد فوق در مراحل ابتدایی بیماری که کم کاری کلیه ها خفیف است دیده نمی شود.
دکترشاهرخ عزت زادگان جهرمی
متخصص داخلی و فوق تخصص کلیه
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز