آشنایی با چاقی و شناخت بیماری های آن
چاقی چیست؟
انباشت بیش از حد بافت چربی می‌تواند باعث پسرفت شاخص‌های سلامتی، از جمله کاهش میانگین طول عمر و یا کاهش کیفیت زندگی گردد. شایع‌ترین روش برای تخمین چاقی استفاده از شاخص توده بدن (BMI) است. شاخصی که با تقسیم کردن وزن شخص بر حسب کیلوگرم بر توان دوم قد وی بر حسب متر به دست می‌آید. طبق تعریف هنگامی که شاخص توده بدن از ۳۰ (kg/m۲) بیشتر شود، آن فرد چاق محسوب می‌شود.
برای محاسبه میزان (BMI) خود به صفحه محاسبه BMI (سنجشگر چاقی و لاغری) و وزن مطلوب رجوع کنید.
هزاران سال پیش، اجداد انسان امروزی به دلیل نحوه تغذیه که عبارت بود از دوره‌های پرخوری، و انتظار طولانی مدت برای پیدا کردن دوباره غذا، توانایی ذخیره انرژی به صورت بافت اضافه چربی را به دست آوردند.
بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO)، اضافه وزن و چاقی بعنوان تجمع غیرطبیعی یا بیش از اندازه چربی در بدن که سلامتی فرد را مختل می کند شناخته می شود.
اگر بخواهیم بطور ساده تر چاقی را تعریف کنیم به اینصورت است :هرگاه انرژی دریافتی افراد بیش از انرژی مصرفی‌شان باشد، ضمن برهم خوردن تعادل قد و وزن، با انباشت توده‌های چربی در ناحیه باسن یا شکم، چاقی باسنی ( گلابی شکل) یا چاقی شکمی ( سیبی شکل) و در مواردی هر دو چاقی بروز می‌کند.
عوارض چاقی چیست؟
پژوهشگران عوارض زیادی را برای چاقی بدن شناسایی کرداه اند که می تواند موجب کاهش طول عمر انسانها گردد . در زیر به تعدادی از عوارض چاقی اشاره شده است :
- پُر فشاری خون
- دیابت
- اختلال در چربی های خون
- بیماری عروق کرونر
- سکته ی مغزی
- سایش مفاصل
- توقف تنفس در خواب
- سرطان
- بیماری کبد چرب
- بیماری کیسه ی صفرا
- آرتروز
- دیسک کمر
- نارسائی تنفسی
- عفونتهای ریوی
- حمله های آسمی
- مرض قند
- نازائی
- بالا رفتن چربی خون
- افزایش فشار خون
- و.....
چه عللی باعث چاقی می‌شوند؟
- مصرف غذاهای پرانرژی مانند مواد قندی و چربی‌ها، پرخوری و بی‌علاقگی به میوه‌ها و سبزی‌ها
- کم تحرکی
- افرادی که با افزایش سن، کم تحرک هستند و بیشتر می‌خوابند و بالطبع نیاز به انرژی کمتری دارند، اما دریافت انرژی یعنی مواد غذایی را که مصرف می‌کنند به مقدار لازم کاهش نمی‌دهند.
- بیماری‌هایی که سبب کاهش فعالیت می‌شوند مانند بیماری‌های استخوانی مفصل مانند آرتروز
- اختلال در فعالیت برخی از غدد داخلی بدن مانند کم کاری غده تیروئید
- زمینه ارثی چاقی
توصیه‌های بهداشتی برای جلوگیری از چاقی
رژیم غذایی:
رعایت برنامه غذایی و تغذیه صحیح سبب می‌شود که ضمن تامین نیازمندی‌های اصلی مواد مغذی از زیاده‌روی در مصرف غذا خودداری و سلامتی تضمین شود.بنابراین:
- مصرف غذاهای چرب یعنی مصرف لبنیات پرچربی، روغن، کره، گوشت قرمز پرچربی، کله و پاچه، سیرابی و شیردان، جگر، مغز، قلوه، دل، سس سالاد و پوست مرغ را به حداقل برسانید.
- غذاها را بیشتر به صورت آب‌پز، بخارپز یا کباب شده تهیه کنید.
- از مواد غذایی فیبردار مانند سبزیجات مختلف، میوه‌ها، نان سبوس‌دار، حبوبات (لوبیا، عدس، نخود، ماش، لپه و باقلا) و غلات (برنج، گندم سبوس‌دار و جو با پوست) بیشتر مصرف کنید.
- بهتر است تخم‌مرغ خصوصا زرده آن را حداکثر هفته‌ای دو عدد مصرف کنید.
- بهتر است برای پخت و پز از روغن مایع استفاده کنید.
- مصرف غذاهای پرانرژی نشاسته‌دار و دارای قند زیاد مانند انواع ماکارانی، سیب‌زمینی، نان و برنج به خصوص مصرف قند و شکر (قند خالص)، نوشابه‌های شیرین، شیرینی و شکلات را به حداقل برسانید.
- از مصرف غذاهای آماده پرانرژی (غذاهای فوری یا میان وعده) مانند چیپس، پیراشکی، سمبوسه، سوسیس و کالباس حتی‌الامکان بپرهیزید.
- وعده‌های غذا خوردن را افزایش دهید ولی میزان غذای مصرف شده در هر وعده را کم کنید. نوع غذا خیلی مهم‌تر از مقدار آن است. در ساعات منظم غذا بخورید.
ورزش:
سمت دیگر ترازوی تعادل وزن، ورزش است. قرار دادن ورزش در برنامه زندگی روزمره همچون خواب و غذا امری ضروری است. بهترین، آسان‌ترین و مناسب‌ترین ورزش پیاده‌روی است که با سرعت متوسط (حدی که در عین فعالیت قادر به صحبت باشید) انجام شود.
- اگر فقط فعالیت بدنی افزایش یابد در حد محدودی باعث کاهش وزن می‌شود، بنابراین باید حتما با مصرف کمتر مواد غذایی همراه باشد.
- توصیه می‌شود حداقل هفته‌ای سه مرتبه و ترجیحا هر روز و هر بار به مدت نیم ساعت تمرینات ورزشی با شدت متوسط انجام دهید. می‌توانید این مدت را به مدت‌های کوتاه‌تر حداقل 10 یا 15 دقیقه‌ای تقسیم کنید و در روز دو یا سه مرتبه ورزش کنید.
- در کارهای روزمره، فعالیت خودتان را زیاد کنید. چاقی فقط یک مشکل زیبایی نیست. همانطور که گفتیم وزن اضافی سلامت شما را به خطر می‌اندازد. پس به محض اینکه به وزن مناسب رسیدید برای نگهداری آن باید به ورزش و خوردن غذای متعادل و مناسب ادامه دهید.