عوامل صافی کف پا، عوارض و درمان آن
قوس کف پا کی به وجود می آید؟
بتدریج و در سال های بعدی عمر، با سفت شدن بافت های نرم کف پا و قویتر شدن عضلات و از بین رفتن چربی کف پا، قوس کف پا ظاهر میشود. معمولا قوس کف پا در سنین 7-5 سالگی بوجود میاید. در حدود 25-15 درصد افراد این قوس هرگز ایجاد نمیشود و کف پای آنها همیشه صاف باقی میماند ولی صافی کف پا در اکثریت این افراد هیچ گونه ناراحتی را برای آنها ایجاد نمیکند.
دلایل صافی کف پا در بزرگسالان:
بسیاری از عارضه‌ها و بیماری‌ها می‌توانند باعث بروز صافی کف پای دردناک در بزرگسالان شوند.
1. اختلال عملکرد تاندون تیبیال خلفی (PTTD)
تاندون تیبیال خلفی یکی از مهمترین تاندون‌های پا است. این تاندون از عضله‌ای در پشت ساق پا شروع میشود، از سمت داخل ساق پا به پایین ادامه می‌یابد و استخوان‌ها را به داخل مچ پا متصل می‌کند.
وظیفه اصلی این تاندون بالا نگه داشتن قوس کف پا و حمایت از مچ پا در هنگام راه رفتن است. اگر این تاندون ملتهب یا پاره شود، قوس کف پا به آرامی از میان می‌رود.
احتمال بروز مشکلات تاندون تیبیال خلفی در افراد بالاتر از 40 سال بیشتر از افراد دیگر است. سایر عوامل خطرزا برای این تاندون نیز عبارتند از چاقی مفرط، دیابت و فشار خون بالا. ابتلا به صافی کف پا از دوره کودکی احتمال پارگی تاندون تیبیال خلفی را افزایش می‌دهد. به علاوه، افرادی که ورزش‌های پرفشار و پربرخوردی مانند بسکتبال، تنیس یا فوتبال را انجام می‌دهد، ممکن است به خاطر استفاده مکرر از این تاندون با پارگی آن مواجه شوند.
2. آرتریت
آرتریت‌های التهابی، مانند آرتریت روماتوئید، می‌توانند باعث بروز صافی کف پای دردناک شوند.
این نوع از آرتریت علاوه بر غضروف موجود در مفاصل به رباط‌هایی که از مچ پا حمایت می‌کنند نیز حمله می‌کند. آرتریت التهابی نه تنها باعث درد میشود، بلکه باعث تغییر شکل مچ پا و صاف شدن کف پا نیز میشود. آرتریت می‌تواند ناحیه پشت یا وسط مچ پا را درگیر کند، که هر دو حالت باعث افتادگی قوس کف پا میشود.
3. آسیب
وارد شدن آسیب به رباط‌های مچ پا می‌تواند باعث از بین رفتن هماهنگی و تناسب بین آنها شود. رباط‌ها از استخوان‌ها حمایت کرده و مانع حرکت کنترل نشده آنها می‌شوند. اگر رباط‌ها پاره شوند، کف پا صاف و دردناک میشود.
علاوه بر آسیب دیدن رباط‌ها، شکستگی‌ها و در رفتگی استخوان‌ها نیز می‌توانند منجر به صافی میدفوت شوند (میدفوت قسمتی از پا است که بین پاشنه و مچ پا از یک طرف و استخوان‌های کف پا (متاتارس‌ها) از طرف دیگر قرار گرفته است).
4. کلاپس دیابتی (پای شارکو)
گاهی اوقات در مبتلایان به دیابت یا افراد مبتلا به برخی مشکلات عصبیِ محدود کننده احساس درد در مچ پا، استخوان‌ها و مفاصل تشکیل دهنده قوس کف پا متلاشی یا دچار کلاپس می‌شوند.
عموما این نوع از کلاپس قوس کف پا نسبت به عوارض مشاهده شده در بیمارانی که درد موجود در مچ پاهای خود را به طور طبیعی احساس می‌کنند شدیدتر است، زیرا در اینجا بیماران در هنگام تخریب قوس کف پای خود دردی احساس نمی‌کنند. در این وضعیت، علاوه بر آنکه رباط‌ها نمی‌توانند استخوان‌ها را در جای خود نگه دارند، گاهی اوقات خود استخوان هم، بدون اینکه بیمار دردی احساس کند، می‌شکنند و متلاشی می‌شوند. این شرایط باعث ایجاد بدشکلی شدیدی در مچ پا میشود که اصلاح آن با عمل جراحی کار بسیار دشواری خواهد بود. استفاده از بریس یا کفش‌های مخصوص بهترین روش برای مقابله با این مشکل است.
نحوه تشخیص صافی کف پا
چنانچه صافی کف پا با هیچ علامت یا نشانه آزاردهنده‌ای همراه نباشد، معمولا مراجعه به پزشک یا متخصص ارتوپد برای تشخیص کف پای صاف ضرورتی ندارد. اما در صورت مواجهه با هر یک از موارد زیر باید به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه نمود:
- صاف شدن ناگهانی کف پا
- بروز درد کف پا، مچ یا پایین تنه
- یابروز علائم ناخوشایندی که با پوشیدن کفش حمایت کننده و اندازه پا بهبود نمی‌یابد.
- صاف‌تر شدن کف یک یا هر دو پا
- سخت (سفت) شدن کف پا
- احساس سنگینی و لختی در پاها
اکثر پزشکان و فیزیوتراپیست های مجرب صافی کف پا را تنها با مشاهده ایستادن و راه رفتن بیمار و معاینه کف پا تشخیص می‌دهند. پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و پای او را از روبه‌رو و پشت سر نگاه می‌کند و احتمالاً از بیمار می‌خواهد تا روی نوک انگشتان بایستد تا شکل و عملکرد هر پا را در این حالت ارزیابی کند. همچنین در بعضی موارد دستور انجام پرتونگاری (اشعه ایکس)، سی.تی. اسکن (مقطع‌نگاری رایانه‌ای) یا ام.آر.آی. (تصویربردای روزنانس مغناطیسی) می‌دهد.خار پاشنه پا علاوه بر دلایل دیگر ، بر اثر صافی کف پا یا زیاد بودن قوس کف پا نیز بوجود می آید ، خارپاشنه غالباً نتیجه کشیدگی بیش از حد رباط‌ها و عضله‌های کف پا است، که به نوبه خود کشش آرنگ کف پا و پارگی مکرر (عادتی) غشاء پوشاننده استخوان پاشنه را در پی دارد.
نحوه درمان صافی کف پا
در ادامه راه های درمان صافی کف پا با فیزیوتراپی، حرکات اصلاحی و ورزش شرح داده شده است.
1. درمان با فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست متخصصی است که در زمینه پیاده‌سازی مداخله‌ها آموزش دیده است. روش های معمول درمان صافی کف پا و درمان قوس کف پا با فیزیوتراپی عبارتند از:
تکنیک درمان دستی (کایروپراکتیک): فیزیوتراپیست در این روش از ماساژ بافت، ماساژ عمیق سایشی، کشش با دست و متحرک‌سازی مفصل برای بازیابی قابلیت و دامنه حرکتی پاها و تاندون‌ها بهره می‌گیرد.
درمان صافی کف پا با ورزش درمانی: این روش شامل تمرین‌های مقاومتی و کششی میشود که به منظور بازیابی دامنه حرکتی و تقویت پا و عضله آسیب دیده انجام می‌شوند.
2. بازآموزی عصبی عضلانی (NMR)
به منظور درمان صافی کف پا برای بازیابی تعادل، بازآموزی پایین تنه و بهبود مکانیک و نحوه‌ی حرکت آن (برای مثال دویدن، پریدن، با پا ضربه زدن یا گام برداشتن) در فعالیت روزانه.
3. روش های دیگر:
روش هایی مانند اولتراسوند، تحریک الکتریکی، یخ، لیزر سرد و ... برای کاهش التهاب پا و تاندون و درمان درد کف پا .
برنامه ورزش های اصلاحی خانگی: شامل تمرین‌های کششی، مقاومتی و پایداری، آموزش شیوه صحیح انجام وظایف روزمره و ارتقاء برنامه به سطح عملکردی پیشرفته‌تر.
پزشک برای درمان صافی کف پا علاوه بر فیزیوتراپی توصیه می‌کند که روش‌های زیر نیز مورد استفاده قرار بگیرند:
- استراحت و یخ
- مسکن برای کاهش ناراحتی و ممکن ساختن انجام بدون درد تمرین‌های توصیه شده
- درمان جراحی صافی کف پا برای اصلاح آسیب‌شناسی اصلی یا دلیل کف پای صاف می باشد.
- ارتزها، کفی طبی یا کفش‌های مخصوص
- باندپیچی برای حمایت از ساختارهای آسیب دیده
مزایای درمان صافی کف پا با فیزیوتراپی عبارتند از:
- بهبود حالت و وضعیت پا
- بهبود الگوی راه رفتن
- کاهش بی دست و پایی
- کاهش درد و احتمال ابتلا به مشکلات ثانویه مفصل
عوارض صافی کف پا
صافی کف پا بر هم‌ترازی بدن و شیوه ایستادن، راه رفتن یا دویدن فرد اثر می‌گذارد و احتمال بروز درد در مفصل ران، درد زانو یا مچ پا را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد
افراد مبتلا به دیگر مشکلات پا به طور همزمان از کف پای صاف نیز رنج می‌برند یا این مشکل باعث تشدید مشکلات دیگری مانند موارد زیر میشود:
- التهاب تاندون آشیل
- آرتروز مچ یک یا هر دو پا
- آرتروز یک یا هر دو پا
- پینه شست پا
- انگشت پای چکشی
- التهاب آرنگ کف پا یا پلانتار فاسیا (درد و التهاب رباط‌های یا لیگامان‌های کف پا)
- التهاب تاندون درشت نی خلفی
- درد جلوی ساق پا