آشنایی با دیسک کمر و روش های درمان و پیشگیری از آن
دیسک کمر چیست
بنابراین در ناحیه کمر تعداد دیسک های بین مهره ای 5عدد می باشد. وظیفه اصلی دیسک ها در ستون فقرات بدن انسان ضربه‌گیر بودن آن است. به عبارتی دیسک ها، فشارهایی را که به ستون فقرات وارد می‌شود را جذب می‌کند و همچنین کمک در بهبود حرکت بین مهره‌ها می نماید. بنابراین همه افراد دیسک کمر دارند و منظور از دیسک کمر فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر می باشد که البته یکی از صعب العلاج ترین بیماری های ستون فقرات می باشد.
دیسک کمر از چه جنسی ساخته شده است ؟ در کمر افراد ساختار ژله ای شکلی وجو دارد که عمدتا از آب و کمی پروتئین و دیسک کمر را تشکیل می دهد. معمولا افراد دیسک را کمر درد هایی می دانند که بسیار دردناک بوده و مانع فعایتهای روزانه می شود. بنابراین همانطور که عنوان شد بیماری دیسک کمر در حقیقت به وضعیت فتق دیسک کمر اطلاق می شود.
بیماری دیسک کمر هم در مردان و هم زنان تقریبا با شدت مساوی مشاهده می شود . بعضی از منابع معتقدند در مردان 30تا 50ساله فتق دیسک کمر کمی بیشتر دیده می شود. متاسفانه ما روز به روز با سونامی افزایش شیوع و کاهش سن ابتلا به کمر درد به علت دیسک کمر مواجه هستیم.به گونه ای که حتی در کلنیک ها جوانانی در رده سنی ۱۶ تا ۲۰ سال با کمردردهای که به علت فتق دیسک کمر روی داده روزانه مراجعه می کنند.
علایم دیسک کمر
- درد موضعی در ناحیه کمرکه در بسیاری از بیماران ممکن است وجود نداشته باشد!
- درد انتشاری در پاها به عنوان یکی از مهمترین علل دیسک کمر مطرح می باشد.
- بی حسی و ضعف عضلانی
- احساس گزگز و مور مور و خواب رفتگی در پاها
- احساس سوزش عضلانی
شایان ذکر است علائم اولیه دیسک در اغلب افراد ضعف عضلات ناحیه کمر و شکم است. به دنبال آن دیسک ضعیف شده و بدنبال یک حادثه جابجا شده و با فشار به اعصاب موجب بروز کمر درد و درد ساق پا، ران و ... شوند.
بسیاری از بیمارانی که دچار گزگز و مور مور در پا ها می باشند ابتدا به بیماری ام اس شک می کنند . در حالی که خواب رفتگی پا بیشتر به دلیل تحریک ریشه عصب توسط دیسک کمر می باشد تا بیماری ام اس. در ام اس بسیاری از علایم از جمله ضعف و دو بینی و... بسیار بارز تر می باشد.
دیسک کمر ممکن است موجب کمردرد بسیار شدید شود ولی خصوصا در موارد مزمن ممکن است اصلا کمردرد هم نداشته باشد و فقط علائم درد باسن و درد ساق و کناره پا ایجاد کند.بسیاری از بیماران سابقه کمردرد را دارند ولی ممکن است این درد مربوط به گذشته هایی باشد که راحتی آن را نتوانند به دیسک کمر و درد ساق و کف پا خود ارتباط دهند.
ساختار دیسک
برای درک بیرون‌زدگی دیسک کمر بهتر است اول با نحوه کار ستون فقرات آشنا شوید. ستون فقرات شما از ۲۴ استخوان متحرک به نام مهره تشکیل شده است. بخش کمر (قسمت پایینی پشت) در ستون فقرات بیشترین مقدار از وزن بدن را تحمل می‌کند. بخش کمر ۵ مهره دارد که از L1 تا L5 نامگذاری شده‌اند.
در بین مهره‌ها دیسک‌های نرمی وجود دارد که می‌توانند مانند جاذب‌های شوک عمل کرده و از ساییده شدن مهره‌ها به یکدیگر جلوگیری کنند. حلقه بیرونی دیسک آنولوس نام دارد. این حلقه دارای نوارهایی فیبری است که به بدنه دو مهره بالا و پایین خود متصل شده‌اند. هر دیسک یک بخش مرکزی به نام نوکلئوس دارد که از ماده‌ای ژله‌ای پر است. از هر مهره، یک جفت عصب نخاعی از نخاع به طرف سایر نقاط بدن منشعب می‌شوند. نخاع و عصب‌های نخاعی مانند یک تلفن عمل می‌کنند که اجازه می‌دهند پیام‌ها برای کنترل حرکات و انتقال احساسات، بین مغز و بدن ردوبدل شوند.
درجات دیسک کمر
دیسک کمر خفیف
مرحله‌ی اول دیسک کمر خفیف دژنرانسیون دیسک می‌باشد، در این مرحله با توجه به فرآیند پیری مواد شیمیایی دیسک تغییر می‌یابند و باعث ضعف دیواره‌ی دیسک می‌شوند، اما در این شرایط مواد داخلی دیسک بیرون نمی‌زنند. هنگامی که دیسک کمی به مرحله‌ی بیرون زدگی پیشرفت می‌کند، در این حالت موقعیت یا شکل دیسک تغییر می‌کند و به همراه آن تغییرات جزئی در کانال نخاعی و یا اعصاب نخاعی نیز ایجاد می‌شود. به این مرحله بیرون زدگی دیسک یا برآمدگی دیسک نیز می گویند. برای دیسک کمر خفیف، روش‌های درمانی محافظه کارانه تر می‌توانند شامل تجویز داروهای ضد التهابی، درمان فیزیوتراپی و مراقبت‌های کایروپراکتیک (ماساژ درمانی) باشند.
دیسک کمر شدید
دیسک کمرشدید با بیرون زدگی شروع می‌شود، در این حالت هسته پولپوس (ماده‌ی ژل مانند داخل دیسک) از آنولوس فیبروس (دیواره‌یبیرونی دیسک که شبیه لاستیک ماشین است) به بیرون نشت می‌کند اما در داخل پوشش دیسک باقی می‌ماند. هنگامی که دیسک به حالت شدید خود می‌رسد، به مرحله‌ی بیرون زدگی یا بیرون زدگی کامل دیسک می‌رسد، در این حالت هسته پولپوس از آنولوس فیبروس عبور می‌کند و سپس می‌تواند به خارج دیسک بین مهره‌ای برود. دیسک کمر شدید، مانند زمانی که موجب ایجاد علائم عصبی (ضعف، سوزن سوزن شدن، بی حسی) در فرد می‌شود ممکن است نیاز به درمان جراحی توسط جراح ستون فقرات داشته باشد.
روش های درمان دیسک کمر
به طور کلی بیماری درد در 90 درصد از بیماران با روش‌های بدون جراحی برای درمان پارگی دیسک کمر مدیریت می‌شود. درمان‌های اولیه که به کار گرفته می شود به طور خلاصه عبارت است از:
- فیزیوتراپی
- دارو درمانی
- درمان دستی
- تزریق دیسکوژل
- تزریق استروئید اپیدورال
- تزریق ازون
- تزریق فاست
- جراحی بسته
- جراحی با لیزر
در ادامه بیشتر درباره این روش ها توضیح خواهیم داد:
- دارو درمانی
یک روش درمان دیسک کمر بدون جراحی، بهره گیری از دارودرمانی است.
داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن می‌تواند درد و تورم را کاهش دهد
شل کننده عضلات مانند سایکلوبنزاپرین، اسپاسم عضلات را برطرف می‌کند. خواب آلودگی از عوارض جانبی این دارو است.
داروهای آسیب دیدگی عصب‌ها (دردهای نروپاتیک) که شامل پرگابالین، گاباپنتین و دولوکستین می‌شود. سرگیجه، احساس خستگی و خواب آلودگی از عوارض جانبی این داروها هستند.
نارکوتیک ها مانند اوکزیکودون و هایدروکودون برای کاهش دردهای شدید به کار می‌روند. یبوست و حالت تهوع از عوارض جانبی این داروها است.
دراوهای استروئیدی اپدورال (تزریق شده در فضای خارجی کیسه مایع نخاعی) تورم و درد را کاهش می‌دهد.
- درمان‌های فیزیکی
جراحی‌های بسته دیسک کمر: منظور از جراحی بسته دیسک کمر، درمان ان با روش‌های کم تهاجمی وبی خطر است که تأثیر زیادی در کاهش روند پیشرفت بیماری و درد ناشی از ان خواهند داشت. از جمله این روش‌ها می‌توان به انواع تزریق‌ها مثل تزریق اپیدورال، تزریق بلوک فاست، اوزون تراپی، رادیوفرکوئنسی، پی آر پی و جراحی با لیزر اشاره کرد.
درمان‌های فیزیکی و تمرینات تقویت کننده عضلات کمر مؤثرتر از استراحت در رختخواب هستند. درمان‌های فیزیکی معمولاً نقش عمده‌ای در افزایش روند بهبودی بیماری دیسک کمر دارند. این روش‌های درمانی علاوه بر کاهش درد به شما آموزش می‌دهند که چگونه از بدن خود در برابر آسیب هاب آتی محافظت کنید.
- لیزر درمانی
لیزر درمانی یک روش درمانی مؤثر و ایمن برای درمان دیسک کمر و کمر درد در سنین مختلف است. لیزر درمانی یک روش درمانی بدون درد، غیر تهاجمی، غیر جراحی بوده که هیچ گونه عوارض جانبی هم ندارد.
لیزر درمانی یک روش پزشکی است که از انرژی نور لیزر متمرکز شده برای درمان درد و تورم استفاده می‌شود.
- روش درمانی TENS
دستگاه TENS از جریان الکتریکی برای تحریک عضلات استفاده می‌کند که شدید اما بدون درد است.
الکترودها روی پوست قرار داده می‌شود و جریان الکتریکی ضعیفی به نقاط کلیدی در مسیر عصب‌ها ارسال شده و باعث کاهش اسپاسم عضلات می‌شود. به نظر می‌رسد که این روش باعث کاهش اندورفین شده که تسکین دهنده طبیعی درد در بدن است.
- بریس
کمربندهای طبی به عنوان روش‌های بلند مدت برای درمان درد فتق دیسک کمر نیستند اما می‌توانند به بیمار درهنگام انجام اقدامات درمانی دیگر برای جلوگیری از خم شدن گردن و کمر کمک کنند.
کمربندهای طبیعی به بهبود وضعیت بدن که یک مؤلفه بسیار مهم در سالم نه داشتن ستون فقرات است کمک می‌کنند.
- درمان‌های دستی
درمان‌های دستی که به وسیله متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام می‌شود به کاهش درد و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. اگر درد شدید بود یا علائم بین 2 تا 4 هفته هنوز باقی بود، انجام درمان‌های دستی برای استخوان‌ها ضروری است.
- ماساژ درمانی
ماساژ درمانی یک روش اثبات شده برای درمان فتق دیسک نیست اما روشی ایمن و بدون عوارض جانبی است. البته اگر شما به پوکی استخوان، ترومبوز وریدی، عفونت پوستی، زخم باز یا آرتروز در نزدیکی محل ماساژ هستید مبتلا هستید، ماساژ درمانی روش مناسبی برای شما نیست.
- کشش
هدف از کشش ستون فقرات کاهش اثر جاذبه بر ستون فقرات است. فتق دیسک با کشش آهسته استخوان‌ها کاهش می‌یابد. این کار مانند تایر پنچری است که در هنگام جک زدن زیر اتومبیل، فشار از روی آن برداشته شده و شکل تخت خود را از دست می‌دهد. این روش می‌تواند در ستون فقرات کمری و گردنی به کار برده شود.
پیشگیری
بلند کردن صحیح اجسام، نشستن صحیح، ایستادن صحیح و وضعیت بدنی مناسب از ابتلا به فتق دیسک کمر جلوگیری می‌کند. وقتی که اجسام سنگین را بلند می‌کنید باید از عضلات پا به‌جای کمر استفاده کنید و از چرخیدن در هنگام بلند کردن اجسام سنگین بپرهیزید.
نتیجه انجام تمرینات منظم، حفظ وزن مناسب، تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری است که باعث افزایش سلامت ستون فقرات و کاهش احتمال ابتلا به فتق دیسک کمر می‌شود.